Ontdek meer

Ontdek meer

De wereld van de bij en de bestuiver is groter dan je denkt! Ontdek hier hoe je bijenlandschap kunt maken, met Bed & Breakfast-gebieden, verbindend landschap en bij-tankstations. Ook vind je hier informatie over bijensoorten, over het onderzoek en de wetenschappers van Naturalis en een toolbox voor partners.

Blad 1 Bijenlandschap Blad 2 Bijenlandschap Ster Bijenlandschap

Leer bijen kennen

Staan er bloemen in je tuin? Dan vliegen er al snel tientallen soorten bijen en andere bestuivers rond. Buiten in de wei, in parken en in bossen zijn het er nog veel meer! Maar waaraan herken je een bij eigenlijk? Wespen hebben ook vier vleugels en zes poten. En wist je dat ook hommels bijen zijn? Alvast een houvast: bijen zijn veel dichter behaard, en wespen hebben een wespentaille.

Bijen leren (her)kennen

Herkennen en determineren
Eis Kenniscentrum Insecten biedt allerlei informatie waarmee je kunt leren welke bijen je ziet. Voor beginners: Hoe herken ik een bij? en gevorderden: Wilde bijen herkennen en determineren.

Obsidentify
Veel bijensoorten worden ook vanaf een foto herkend door Obsidentify, een beeldherkennings-App voor natuur. Een handleiding is te downloaden op de site van de werkgroep Ontdek Natuur in Jouw Buurt. Obsidentify wordt ook gebruikt op waarneming.nl, waar je je bijenwaarnemingen kunt registreren. Waarneming.nl heeft ook een forum, waar je andere waarnemers vragen kunt stellen over de bijen die je gefotografeerd hebt.

Hommelquizzen en andere hulpmiddelen
Ontdek Natuur in jouw buurt heeft ook andere hulpmiddelen, zoals Hommelquizzen, waarmee je de herkenning kunt oefenen, en hulp voor de Nationale Bijentelling in april.

Facebookgroep
Op Facebook is er een groep over Solitaire Bijen en Hommels, waar je je bijenfoto’s kunt posten voor determinatiehulp.

Workshops
Onze Bijenlandschap-partners organiseren af en toe workshops bijen herkennen. Check de agenda.

 

Hommel

Honingbij

Wilde bij

Zweefvlieg

Divider Bijenlandschap

Planten en bollen voor bijen

Ontdek meer
Biologische bijenplanten

Biologische bijenplanten

Maar alle bloembollen zijn toch biologisch? Yvonne Endhoven, van BD Imkers: “Dat is helaas niet zo. Mensen bedoelen dan dat bollen uit de grond komen. Dat er zoveel gif gebruikt wordt, is helemaal niet bekend. Ook niet dat dit in bodem en water komt, via lucht onze longen bereikt, en dat schoolkinderen naast bollenpercelen ziek worden. We kunnen hier allemaal zélf iets aan verbeteren: goede bollen planten; biologische bloembollen kosten maar ietsje meer, het is zo gedaan en je zorgt er zo voor dat er meer bijen komen.”

“Helaas komt maar 1 op de 1000 bloembollen in Nederland uit biologische teelt. De bloembollenindustrie is nog een van de sectoren waarin de meeste bestrijdingsmiddelen worden gebruikt: zeer schadelijk dus voor bijen en andere bestuivers. Bijen kunnen er ademhalings-moeilijkheden door krijgen of verdwalen omdat ze hun oriëntatie verliezen door het gif in stuifmeel en nectar.”

– Yvonne Endhoven, BD Imkers

Waar koop je gifvrije planten, bollen of zaad?
In tuincentra is soms een beperkt biologisch assortiment verkrijgbaar. Zo heeft Intratuin samen met de Nederlandse Bijenhoudersvereniging en de Vlinderstichting een assortiment bij- en vlindervriendelijke neonicotinoidevrije planten opgezet, en werkt aan verbreding van het biologische assortiment. Vraag er vooral naar bij het tuincentrum; hoe meer vraag, hoe groter het aanbod.

Webwinkels biologische bloembollen:

Verkoopadressen biologisch gekweekte planten:

  • De HEMA verkoopt een klein assortiment aan biologische planten, voornamelijk kweekpotjes.
  • Kwekerij Schoutens Kruiden in Boskoop verkoopt zo’n 300 soorten onbespoten, organische en biologische planten (geen webwinkel).
  • Ninabel kweekt natuurlijk geteelde drachtplanten voor bijen, vlinders en andere insecten (ophaalmogelijkheid in Ter Aar).
  • Biologische Kwekerij De Groene Cirkel in Oegstgeest is een samenwerking met Endegeest. Er zijn biologische groenten, vaste planten en zaden te koop.
  • Biodivers verspreidt zadenmengsels van inheemse wilde planten. Ze leveren aan terreinbeheerders en -eigenaren en zijn ook een ecologisch adviesbureau.
  • Kwekerij de Heliant verkoopt inheemse, biologisch gekweekte planten.
  • Biologische Planten verkoopt verschillende biologisch gekweekte bollen, planten en pakketten (Doorn).
  • De Bierkreek is gespecialiseerd in biologische rozen. Te koop in hun eigen kwekerij (IJzendijke), maar ook in verschillende tuincentra en kwekerijen.
  • Plantentuin Esveld in Boskoop levert deze biologische rozen van de Bierkreek.
  • Vreeken, Van der Wal of De Bolster verkopen veel verschillende zaden.
  • Buiten de regio (in Ede) vind je
  • Kwekerij De Hessenhof (buiten de regio) vermeerderen en kweken hun gehele assortiment zelf in Ede.
  • Festina Lente tuin is een kwekerij, bezoektuin en pluktuin in Katwijk.

Meer informatie op: Biotuinwijzer

Laat ze het hele jaar bloeien!

Laat ze het hele jaar bloeien!

Zonnebloemen, krokussen, lavendel, maar ook venkel, tijm, vingerhoedskruid, klimop en heide: je hebt veel mogelijkheden als het gaat om bijvriendelijke bloemen en planten. Bekijk ons overzicht van bijenlokkende planten voor nog meer bloemen, planten, kruiden en bomen in het bijenlandschap, inclusief de bloeiperiodes. Of bekijk het overzicht van Nederland Zoemt.

Meer bollen- en planteninformatie
  • Drachtplanten.nl heeft een landelijk overzicht van biokwekerijen. Ook vind je er meer informatie over inheemse bijvriendelijke planten en bollen, door welke bijen deze bezocht worden en daarbij veel mooie foto’s.
  • Het rapport Biodiversiteit in Tuin en Plantsoen (2010) met lijsten met planten, bomen en struiken voor bestuivers.
  • De Bijenkrant van de Nederlandse Bijenhoudersvereniging, met tips voor een bijvriendelijke tuin
  • Groei en Bloei schreef het artikel Bollen voor bijen en andere bezoekers. Zo trekt elke bloemvorm andere bestuivers aan en komt elk insect met zijn eigen reden op stuifmeel of nectar af.

Meer weten over welke bloem door welke bijensoort wordt bezocht? Theo Peeters schreef een boek over de Nederlandse bijen. Ben je benieuwd hoe zo’n bestuiving precies werkt (dit is bij elke plantensoort weer anders), dan kun je het boek ‘Bijenplanten: Nectar en stuifmeel voor honingbijen‘ van Arjen Neve en Raymond van der Ham eens raadplegen.

Downloads

Overzicht van bijenlokkende planten

Vind hier een overzicht van bijvriendelijke planten, bloemen, bollen en bomen, met informatie over de bloeiperiodes.

smeerwortel (voorjaar)

Ruig klokje (zomer)

Grote kattenstaart (zomer)

klimop (herfst)

Divider Bijenlandschap

Nestgelegenheid

Grond, stengels, hout en meer

Bijen hebben een nestelplek nodig om hun larven in op te laten groeien. Ze voorzien dit nest van stuifmeel en leggen er hun eieren in. Bijensoorten gebruiken hier heel verschillende plekken voor. 70% van de soorten in Nederland nestelt in de grond. 15 % heeft graag holle stengels of gangetjes in hout – dat zijn de bijen die ook graag naar een bijenhotel komen. En een aantal bijen nestelt weer op een andere manier. Er zijn ook bijen die dit allemaal te veel moeite vinden: koekoeksbijen. Zij laten andere bijen het werk opknappen en profiteren daarvan. Zij leggen hun eitjes in het nest van een andere soort, zodat ze zelf niets hoeven te maken.

Meer informatie: Nestelplaatsen wilde bijen – Bestuivers

 

Maak een plek voor bodemnestelende bijen

Maak een plek voor bodemnestelende bijen

Hou een stuk van de grond schraal, niet dicht begroeid. Er zijn bijen die graag in zandgrond nestelen, andere hebben weer liever lemige grond. Ook een heuveltje of leemwandje is een fijne plek voor deze bijen. De begroeiing moet schaars blijven.

Soms vind je bijennesten tussen klinkers en tegels. een halve centimeter ruimte er tussen kan al genoeg zijn.

Bijenhotels

Een bijenhotel maken is niet moeilijk. Je maakt een bijenhotel door gaten te boren in stukken hout of door holle (bamboe of riet)stelen te bundelen van verschillende dikten waarin bijen eitjes kunnen leggen. Daarna hang je het op, bij voorkeur op een zonnige plek. Op bestuivers.nl vind je een uitgebreide beschrijving.

Een simpel voorbeeld om een hotel te maken: een bijenhotel van rietmatten

Ook door anders te snoeien kun je nestplekken voor bijen maken: Snoeien voor biodiversiteit: denk als een geit

Zeer uitgebreide informatie over nestelhulp vind je in het boek ‘Gasten van Bijenhotels’

Bijennesten tussen tegels

Divider Bijenlandschap

Landelijke bijen-initiatieven

Het gaat niet goed met bijen en andere bestuivende insecten. Dit is zowel voor de landbouw als de natuur rampzalig. Bijen zorgen voor de bestuiving van zo’n 80% van de planten en voedselgewassen op aarde. Zonder bij geen aardbei, pompoen of koffie. De bij staat aan de basis van ons bestaan.

Gelukkig zijn er steed meer mensen en organisaties actief om wilde bijen en andere bestuivers te redden. Hieronder een aantal landelijke acties en projecten

Nationale Bijenstrategie

et ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) werkt samen met maatschappelijke partners aan een Nationale Bijenstrategie. Uitgangspunt is een gezamenlijke aanpak van 2017 t/m 2021 met initiatieven die bijdragen aan het hoofddoel: in 2030 zijn bestuivers (bijen, zweefvliegen etc.) duurzaam behouden

Deltaplan biodiversiteit

Deltaplan biodiversiteit

Biodiversiteit in Nederland herstelt zich niet vanzelf. Het vraagt om een systeemverandering die we samen aan moeten pakken. Met boeren, terreinbeheerders, particulieren, onderzoekers en overheden. Met het Deltaplan Biodiversiteitsherstel zetten we ons in voor een Nederland waar mensen én natuur zich kunnen ontplooien. Zodat Nederland een voorbeeld kan worden van een dichtbevolkte delta waar biodiversiteit en economische ontwikkeling samengaan. Lees meer: Samen voor biodiversiteit.

Kennisimpuls Bestuivers

De Kennisimpuls Bestuivers  wil iedereen bewust maken en kennis bieden om bij te dragen aan behoud en bevorderen van wilde bestuivers. Er zijn agrarische praktijknetwerkenen andere regionale netwerken, zoals Groene Cirkel Bijenlandschap. Er is een landelijke helpdesk “landschapsnetwerken voor bestuivers“. Vragen aan de helpdesk kunnen gaan over groenbeheer, inrichting of over de wijze waarop er efficiënt en effectief kan worden samengewerkt.

Ook is een interactieve kaart gemaakt met lopende initiatieven voor bestuivende insecten in Nederland. Deze wordt gepubliceerd op www.bestuivers.nl.

Nederland Zoemt

Nederland Zoemt

Nederland Zoemt is een actie om uitsterven van de wilde bijen tegen te gaan. Gaat aan de slag met bedrijven en gemeenten om de wilde bijen genoeg voedsel nestgelegenheid te bieden. Jaarlijks wordt de Bijvriendelijkste Gemeente van Nederland gekozen en we lanceren grote campagnes om te laten zien wat ieder zelf voor de wilde bij kan doen.

Nationale Bijentelling
Daarnaast is er de jaarlijkse Nationale Bijentelling. De Nationale Bijentelling wordt georganiseerd door NaturalisNatuur & MilieuIVN en LandschappenNL, met als doel om zoveel mogelijk te weten te komen over de stand van de bijen in ons land.

Divider Bijenlandschap

Toolbox: downloads en handige links

Werk je ook aan het bijenlandschap? Als je wilt communiceren over bijen of een presentatie maken, vind je hier info over:

  • De opzet en de monitoring van Groene Cirkel Bijenlandschap
  • Waarom Bijenlandschap nodig is
  • Hoe je bijenlandschap kunt maken in verschillende landschappen (of je tuin)
  • Educatiemateriaal voor professionals, mensen thuis of kinderen
Maak (met bronvermelding) gebruik van onderstaande artikelen, flyers, presentaties, adviezen, cursusmaterialen, onderzoeken en informatie. Hier wordt een overzichtje gegeven van downloads en links. Maar je kunt ook de verschillende pagina's op deze website raadplegen - ook daar wordt, met tekst en uitleg, naar de downloads en links verwezen. Up to date blijven van nieuwe bijenlandschap-tools en tips? Schrijf je in voor de maandelijkse nieuwsbrief.

Onze bijen-hoofdzaken

Een paar zaken, die we het meest gebruiken, uitgelicht. Ten eerste onze film (4.25 minuten):

Een kortere versie (1.18 minuten) vind je hier:
Korte film Groene Cirkel Bijenlandschap

De korte promo-films staan op het Youtube-kanaal:
Groene Cirkel Bijenlandschap – Youtube

Hier onder onze belangrijkste downloads, van kort naar uitgebreid.

Downloads

Inspiratieposter

Op één A4 inspiratie om bijenlandschap te maken. Met tips voor nestgelegenheid en voedselplanten.

Visie Groene Cirkel Bijenlandschap

In het kort, wat we met alle partners willen bereiken, en waarom.

Brochure kosten en baten van bijvriendelijk beheer

Het beste begin voor terreinbeheerders die bijen een warm hart toe dragen. (Bijvriendelijk beheer kan geld besparen).

Handreiking Bijenlandschap

Handreiking 3.0 voor inrichting en beheer
voor bestuivende insecten.
Uitgebreide informatie over het sociale netwerk èn praktische info voor terreinbeheerders.

Bijlagerapport Bij Handreiking

Bijlagerapport Ecoprofielen voor het plannen van een
regionaal netwerk voor bestuivende insecten
in laagveen/zeeklei- en duinlandschap

Resultaten van Groene Cirkel Bijenlandschap: bekijk de monitoring

We werken met zijn allen hard aan het Bijenlandschap. Dan wil je natuurlijk ook weten of het werkt, wat we doen. Daarom Daarom heeft EIS Kenniscentrum Insecten de soorten bijen en zweefvliegen gemonitord.Lees het artikel of download hieronder de rapporten.

Daarnaast is geanalyseerd waar er verbindingen en hiaten in het Bijenlandschap zitten. Zo kunnen we zien waar nieuw bijenlandschap het hardst nodig is. Lees het artikel hierover of download hieronder het ‘contouren-rapport’.

Downloads

Bijen en zweefvliegen in het Land van wijk en wouden: nulmeting 2015

Bijen en zweefvliegen in het Land van Wijk en Wouden: herhaling 2018

Bijen en zweefvliegen in het Bijenlandschap van Groene Cirkels: herhaling 2021

Contouren van regionaal ecologisch netwerk voor bestuivers

Stand van zaken verbindingen Groene Cirkel Bijenlandschap eind 2017

Waarom Bijenlandschap?

In de landbouw hebben wilde bijen en andere bestuivers een groot economisch belang:
Het belang van wilde bestuivers in de landbouw – Bestuivers.nl

Het gaat niet goed met wilde bijen en andere insecten. Daar over up-to-date informatie:
Wilde bijen bedreigd – Bestuivers.nl

Wilde bijen hebben onder andere te lijden van bestrijdingsmiddelen:
Chemische bestrijdingsmiddelen en insecten – Peter Leendertse (CLM)

Groene Cirkel Bijenlandschap Informatieposter (Onze visie en werkwijze in een notendop).

Zet je in - Wat kun je doen?

Algemeen
De beste adviezen van de Bijenlandschap Helpdesk
Een bijenlandschapnetwerk starten? Raadpleeg  de Routekaart Bijenlandschap

Voor tuin, balkon, dak, plantsoen en park:
Overzicht bijenplanten, heesters, bomen (2A4)
Biodiversiteit in tuin en plantsoen (brochure, Wageningen UR)
Flyer Natuurlijk in je tuin – over tuinieren zonder gif.
Meer biodiversiteit op het groene dak
Artikel Bollen voor bijen Groei & Bloei
Bijenhotels – Bestuivers.nl
Verkoopadressen gifvrije bollen en planten
Bouw je eigen  (mini-)bijenburcht

Voor bloemrijk gras bij berm, oever, parken, recreatie- en natuurterreinen:
Bijvriendelijk beheer: Bestuurders op de bres voor de bedreigde bij
Kosten en baten van bijvriendelijk beheer (brochure)
Bijenlandschap-adviezen per gemeente – Nederland Zoemt
Behoud van bijen in het landelijk gebied: is bloemen zaaien de oplossing?- De Levende Natuur
Nestelplekken voor wilde bijen – Bestuivers.nl.
Het inspirerende Stappenplan van Prachtlint.nl
Bijvriendelijk maaien – Bestuivers
Ecologisch Bermbeheer in de praktijk.
Bouw een grote bijenburcht
Of maak een bijenheuvel

Op boerenland:
Tabel Inrichting en beheer – Boeren voor Bijen.
Presentatie Groene Linten Bijenlandschap juni 2017.
Project Groene Linten – Coöperatie de groene Klaver
Met het stappenplan van Prachtlint kan bepaald worden hoe weiland en slootkanten bijvriendelijker gemaakt kunnen worden.
Beheer voor weidevogels èn insecten:
Vernatting veenweide met drukdrainage biedt kansen, óók voor insecten en weidevogels
Over beheer voor weidevogels èn bijen

Bedrijventerrein:
Film (5 minuten) Bloeiend Bedrijventerrein Grote Polder – Youtube
Flyer Bloeiend Bedrijventerrein Grote Polder.
6X inspiratie voor groenblauwe bedrijventerreinen (Stichting Steenbreek)
Speciale Steenbreek-editie van: Groen – vakblad voor ruimte in stad en landschap
Aan de slag met gezonde groene bedrijventerreinen in Zuid-Holland (bij IVN: informatie, tips, subsidies)

Zoek je financiering? Kijk eens bij:
Landschapsfonds Holland Rijnland
De Groene Motor

Helpdeskadviezen

Onze helpdesk helpt graag.
Veel informatie kun je halen uit eerder gegeven adviezen.

Een overzicht van adviezen vind je ook in het helpdeskboekje.

Divider Bijenlandschap
Divider Bijenlandschap